Nijerya, güney batı Afrika kıyısında, 3°57’ ve 13°54’ kuzey
enlemleriyle 2°39’ ve 14°38’ doğu boylamları arasında yer alır. Doğusunda
Kamerun, kuzeydoğusunda Çad, kuzeyinde Nijer ve batısında Benin devletleri yer
alır. Güneyi, Gine Körfeziyle Atlantik'e açılır. Yüzölçümü yaklaşık olarak
923.773 km2dir.
Nijerya, esas olarak dört coğrafi bölgeye
ayrılır: Kıyıdaki mangrovlı (Afrika’da bataklıklarda yetişen bir cins ağaç)
bataklık bölgesi, tropikal ormanlık bölge, Savana bölgesi ve kuzeydeki yarı çöl
bölge
Yaklaşık 100 km kadar iç
bölgeye giren kıyı bölgesi, hemen hemen 36.000 km2 lik geniş bir deltaya ve
mangrov ağaçlarıyla dolu bataklıklara sahiptir. Bölgede yüzlerce nehir ve
kolları mevcuttur. Nijerya toprakları, kıyılardan itibaren tedricen kesilmiş ve
dağlık arazilerle kırılmış, hafif ondüleli bir yayla görünümündedir. Lagos’tan
Kamerun sınırına kadar olan şerit, ekvatoral ormanlık araziyle örtülüdür.
Nijerya’nın ikinci ormanlık
bölgesi, Savana bölgesidir. Ülkeyi baştan başa (yaklaşık 320 kilometreyi aşkın
bir mesafede) kateden Nijer Nehrinin batı bölgesi, dağlık bir arazidir. Bu
yüksek dağlar arasında Adamawa Dağları yaklaşık 80 km uzunluğundadır.
Ülkenin en yüksek yeri, yine bu dağlar üzerindeki Dimlang Tepesi olup, yaklaşık
2042 metredir. Ülkenin güneydoğusunu ise Kamerun Dağlarının batı yamaçları
örter ve bütün güneydoğu sınırı boyunca uzanırlar. Bu dağlar, ortalama 1500 m
yüksekliğinde olup, bazı yerleri 2000 metreye ulaşır. Kuzey Nijerya ise
nispeten yarıçöl olup Büyük Sahra Çölünün güneye doğru bir devamı şeklindedir
Nijerya
federal bağımsız bir cumhuriyettir.Bir başkent yönetimi, federe devlet
statüsündeki 36 eyalet ve bu eyaletlere bağlı 774 yerel birimden meydana gelir.
Nijerya'nın üst düzey idari yapılanması 36 eyalet ve 1 federal başkent
bölgesi (Abuja) şeklindedi.Devlet
başkanı seçimle başa gelir.
Milliyet:Yorubalar: %20, Hausalar: %15,8, İbolar: %14,8, Pöller: %10,5,
diğer Afrika kabileleri: %38.
Din: İslam: %43,6, Protestanlık: %40,8
(Pentakostalizm: %18, Anglikanizm: %12,3), Katolikler: %9,3, Animizm: %5,9
.
Hristiyan nüfus ise kuzeye
nazaran daha verimli ve ormanların yoğun olduğu güneyde yaşar. Nijerya'da
Müslüman nüfusun dağılımı şöyledir: Hausalar %80, Yorubalar %4,
Fulaniler %9, Kanurların ise tamamı Müslümandır. Nijeryalı Müslümanların
geneli Maliki ve Hanefi mezhebine mensuptur. En az Müslüman
Lagos'ta bulunur. Hristiyanların ise beşte üçü protestan, geriye kalan beşte
ikilik kısım katoliktir. Nijerya'da az sayıdada Yahudi de vardır.
Dünyanın nüfus bakımından dokuzuncu ülkesi
olan Nijerya, yaklaşık 140.000.000 nüfusuyla Afrika’nın en kalabalık ülkesidir.
Nüfus artışının en yüksek olduğu ülkelerden biridir.
Halkın büyük bir bölümünü yerli kabileler
teşkil eder. Ayrıca Avrupalı beyazlar da mevcuttur. Nüfus, birbirinden birçok
bakımlardan farklı, yüzlerce çeşit gruplardan teşekkül eder. Bunların en güçlü
ve geniş olanı Housa-Fulani kabileleridir. On dördüncü yüzyılda Müslüman olan
bu insanlar idaresini ellerinde tutmaktadırlar. Ayrıca güneybatıda Yoruba,
güneydoğuda İbo kabileleri de güçlüdür. Bundan başka Tıv, Iraw, İbibio, Efik
veIfe kabileleri, sayıca kalabalık diğer kabilelerden birkaçıdır.
Kuzeyde bulunan ve ülke yönetiminde başrolü
oynayan Hausa-Fulani kabileleri genellikle ticaret ve çiftçilikle uğraşırlar.
Ülke idaresinde ve hayat tarzlarında, İslam kaidelerine bağlı kalırlar. Nijerya
nüfusunun yarıdan çoğu Müslümandır. Ülkede, genellikle Avrupalı olan bir miktar
Hıristiyan vardır. Bazı kabileler ise hala putperesttir. Müslüman
Nijeryalıların kültür düzeyleri oldukça yüksektir. Ülke genelinde okuma-yazma
oranı % 66.6’dır. Nijerya’da toplam 116 üniversite mevcuttur. Nijerya’da,
yüzlerce çeşit kabile gruplarının, yine yüzlerce çeşit dili vardır. Bugün için
Afro-Asyatik ve
Nijer-Kongo ailelerinden gelme 300’den fazla
yerli dil tespit edilmiştir. Ülke, uzun yıllar İngiltere zulmü ve sömürgesi
altında kaldığı için, resmi daireler ve okullarda İngilizce kullanılmış ve
ülkenin resmi dili haline gelmiştir. Bundan başka Arapça da konuşulmaktadır.
Yerli dillerinin en yaygın ve sosyal hayatta tesirli olanları Hausa,Yoruba ve
İbo dilleridir.
Kabileler arasında adet, örf, dil, din ve
yaşantı bakımından birçok farklılık varsa da, ekonomik hayatta nüfusun
çoğunluğu tarım ve ticarette birleşir. Birçok köy ve klanların yönetim
unsurunun temelini, büyük ölçüde genişlemiş ve poligami türde aileler meydana
getirir. Bu aileler politik, sosyal ve ekonomik sistemler itibariyle, aileye
has bir organize ile, gıda üretiminde en güçlü olma amacındadır. Fakat bu
aileler hiçbir zaman Avrupa’daki ayrıcalıklı zümreler halinde değildir ve aile
reisleri veya klan başkanları bir Avrupa diktatörü şeklinde hareket etmezler.
Bugün için Nijerya, Afrika ülkelerine nazaran
refah seviyesi yüksek olan bir ülkedir. Mevcut petrol yataklarından elde edilen
gelirler, ülkedeki iç karışıklıkları önlediği gibi ülke insanlarına geniş iş
imkanları sağlamıştır. Nijerya’nın başşehri Abuja’dır. Önemli bir ticari limanı
Lagos'dur. Oldukça modern binalarla doludur. Milletlerarası bir havaalanına
sahiptir. Ülkenin en büyük ve gelişmiş şehri Ibadan’dır. Önemli bir endüstri
merkezi olup, Afrika’nın açık pazar bölgesidir. Diğer önemli şehirleri ise
Sokoto Nehrinin doğusundaki Sokoto şehri, Kaduna
Nehri üzerinde Kaduna
şehri, Kano, Zaria, Port Harcourt, Jos Benin Nsukka, Oyo Yolo ve Mubi’dir.
Nijerya, tropikal iklimin
tesirinde, yüksek sıcaklıkların olduğu bir ülkedir. Yıllık ortalama yağış
miktarı, bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir. Kıyıdan itibaren iç bölgelere
doğru uzanan yeşillik ve ormanlık bölgeler, yılda ortalama olarak 1000 ila
1500 mm civarında yağış alır. Lagos civarında birkaç kilometre
genişliğinde olan ekvatoral ormanlık arazi, doğu sınırına doğru 160 kilometreye
kadar genişler. Bu bölge ve Nijer Nehri deltası, en güneyi yüzlerce tatlı ve
tuzlu sularla beslenmiş, sert ve yumuşak tahtalı, kıymetli ağaç ceşitleriyle
doludur. Kıyı bölgesinin nem miktarı yaklaşık % 75 civarında olup, en
fazla yağışı mayıs ve haziran aylarında alır. Ortalama sıcaklık ise
29-30 °C civarındadır.
Savana bölgesiyse yılda
ortalama olarak, en fazla ağustos ayında olmak üzere, 1000 mm yağış alır.
Jos Yaylasında bu rakam, 1500 milimetreyi geçmektedir. Sıcaklık ise
28-33 °C arasında olup, mart-nisan aylarında 37 °C’ye kadar
yükselebilmektedir. Kuzey bölgelerde çöl iklimi mevcuttur. Kış aylarında Büyük
Sahradan güneye doğru şiddetli esen rüzgarlar, beraberlerinde toz ve kum
getirirler.
Ekonomi daha çok tarıma
dayanır. Yerfıstığı, pamuk, palmiye ağaçları, sebze ve meyve türleri, kakao,
kauçuk tahıl ürünleri, hurma ve yerfıstığı yağı, kereste ve kolacevizi bol
miktarda üretilir. Kakao ve kauçuk üretiminde dünyanın altıncı ülkesidir. Ülke
topraklarının % 25’i ekime müsaittir.
1960’lı yıllarda bulunan petrol, Nijerya ekonomisini geniş
ölçüde ferahlattı. Afrika’da hemen hemen en istikrarlı ekonomiye sahip
ülkelerden biri haline geldi. Güneyde delta bölgesi, petrol yatakları
bakımından oldukça zengindir. Dünyanın yedinci büyük petrol üreticisi durumunda
olan Nijerya’nın ihracatının büyük bir bölümünü, petrol ve yan ürünleri teşkil
etmektedir. Ayrıca doğal gaz bakımından da oldukça zengindir. 1980 yılında
petrokimya ve doğal gaz tesisleri tamamlanmış ve rafineri sayısı
arttırılmıştır. Nijerya ham petrolden başka ayrıca kömür, kalay, kireçtaşı,
kolimbit ve demir madenleri de üretmektedir.
Mevcut nehir sularından,
hidroelektrik santralleri kurmak suretiyle, elektrik enerjisi üretilmektedir.
Bunlardan en büyüğü Kainiji Barajıdır.
İhracatının % 95’ini ham
petrol teşkil eder. Çeşitli gıda maddeleri ve otomobil parça takımları, diğer
önemli ihraç ürünleridir. Gıda maddeleri ihracatının büyük bir bölümünü kakao
meydana getirir. Ayrıca tütün, palmiye ürünleri, yerfıstığı, pamuk ve soya
diğer ihraç ürünlerini teşkil eder.
Nijerya, kereste, kauçuk ve
hayvan derilerinden de büyük gelirler elde etmektedir. İhracatını daha çok
İngiltere, Almanya ve Japonya’ya yapar. ABD, Almanya ve Hollanda’dan ise
çeşitli makina, ilaç ve elektronik malzemeler, ithal etmektedir.
Kişi başına düşen milli aylık
gelir 370 dolardır. İş gücünün % 60’ı tarım, % 20’si ticaretle
ilgilidir. Doğal gaz ve petrokimya endüstrisi yanında, ormancılık, balıkçılık,
tekstil, çimento ve sigara endüstrileri de önemlidir. OPEC üyesi olan Nijerya,
büyük bir demir-çelik endüstrisine ve geniş bir inşaat sektörüne sahiptir.
Bugünkü Nijerya topraklarında
ilk yaşayanların, milattan 700 yıl öncesine rastladığı tahmin edilmekte; fakat
bunların kimler olduğu hakkında kesin bir hükme varılamamaktadır. Nijerya’nın
tarihini, Arapça yazılmış kayıtlara dayalı olarak, kuzey bölgelerde 9. yüzyıl
başlarında kurulmuş, Konem-Boru ve batı bölgelerde de yedi Hausa şehir
devletleriyle başlatmak mümkündür. On ikinci yüzyıldan itibaren kurulmaya
başlanmış Yoruba veIfe krallıkları, 14. yüzyıldan itibaren İslamiyetin
yaygınlaşması ile ortadan kalkmışlardır. İslamiyetin yayılmasıyla, mevcut şehir
devletleri ve birçok kabile Müslümanlığa geçmiştir. Buna göre Kuzey Nijerya
tamamen İslamlaşmış ve geri kalan bölgeler de İslamiyetin nüfuzu altına
girmiştir. Nijerya’ya ilk olarak 15. yüzyılda Avrupa sömürgeciliğini
getirenler, Portekiz ve İngiliz esir tüccarı denizciler olmuştur. Avrupalılar
Nijeryayı başlıca köle ticaret merkezi olarak kullanmış olup Atlantik esir
ticaretini başlamışlardır. 350 yıl kadar süren köle ticareti ile 20 milyona
yakın Nijeryalı’nın esir olarak satıldığı tahmin edilmektedir.
İngiltere, 19. yüzyıl
başlarından itibaren, Nijerya içişlerine karışmaya başlamış ve ilk olarak Lagos,
1861 yılında bir İngiliz kolonisi haline gelmiştir. 1885’te Gine Körfezi
civarı, İngiltere’nin himayesine girmiştir. Bundan sonra İngiltere, Nijerya’yı
iki himaye bölgesine ayırarak tek vali altında toplamıştır. Birinci Dünya
Harbinden sonra başlayan milliyetçilik hareketleri, Nijeryalılar arasında
yabancılara karşı isyan etme ve bağımsızlığı elde etme düşüncesini getirdi.
1950 yılında idare gücünü,
merkezi otoriteyle üç ayrı bölgenin meclisleri arasında paylaştıran yeni bir
federal sistem getirildi. 1954 yılında ilan edilen anayasa, kuzey, batı ve doğu
bölgeleri güçlü bir merkezi hükümete bağlı olarak, Nijeryalılara sahip
oldukları kanuni hakları verdi. İngiltere, iş başına kendi çıkarlarını
koruyacak bir hükümeti getirmeyi planlıyordu. Ülkede üç büyük parti kuruldu ve
1959 yılında seçimler yapıldı. Bu seçimlerde kuzey bölgenin Nijerya Halkları
Kongresi (NPC) kazandı ve parti lideri Ebubekir Tafawa Balewa başbakan oldu. Müslümanların çoğunlukta
olduğu kuzey bölge iktidara gelince, ilk iş olarak 1960 yılında bağımsızlığı
elde etti. Nijerya bundan sonra 1963 yılında Cumhuriyeti ilan etti ve akabinde
1965 yılında yeni seçimler yapıldı. Fakat bundan sonra Nijerya’da iç
karışıklıklar başladı. 30 Mayıs 1967’de Doğu Bölgesi Biafra Cumhuriyeti adıyla
isyan ettiyse de, Nijerya hükümeti dış güçlerin yardımıyla bu isyanı bastırdı.
Fakat bu iç savaş 30 aydan fazla sürdü ve 20. yüzyılın en kanlı ve korkunç
çatışmalarından biri oldu. Biafra bölgesi binlerce ölü ve birçok harap olmuş
binayla doldu. 1970 yılından sonra olay yatıştı ve bu arada bulunan petrol
yatakları Nijerya’nın hayatını değiştirdi. 29 Haziran 1975’te General Muhammed
yeni bir askeri darbeyle iş başına geldi. Çok geçmeden 1976’da yapılan üçüncü
ihtilal teşebbüsü başarısızlıkla bitti. Fakat, General Muhammed öldürüldü ve
yerine, yardımcısı General Olesegun Obasanjo geçti. General İbrahim Babangida
devlet başkanı olup, askeri bir rejim kuruldu. Bundan sonra Nijerya Federal
Hükümeti, petrol gelirlerinin getirdiği refah düzeyi ile iç olayları önlemeye
başladı ve bugün için Nijerya Afrika’nın en gelişmiş ülkelerinden biri haline
geldi. 4 Temmuz 1992’de seçimlerle tekrar demokratik düzene geçilmeye ilk adım
atıldı. Sivil yönetime geçiş tarihi olarak çeşitli zamanlar belirlendi ise de
en son olarak 27 Ağustos 1993’e ertelendi.
Nijerya federal bağımsız bir
cumhuriyettir.Bir başkent yönetimi, federe devlet statüsündeki 36 eyalet ve bu
eyaletlere bağlı 774 yerel birimden meydana gelir.Devlet başkanı seçimle başa
gelir. Parlamento iki meclisten meydana gelir. Ayrıca her eyaletin bir hükumeti
ve eyalet başkanı olur. Eyalet başkanlarının ülke idaresindeki önemi çok büyüktür.
Anayasaya göre devlet başkanı, eyaletlerin üçte ikisinin desteğini almak
zorundadır. Millet Meclisi 360 sandalyeden meydana gelir. Senato 108 üyeden
oluşur.
Nijerya, bağımsızlığından bu
yana askeri darbelerin en çok yapıldığı ülkelerden olup günümüzde askeri rejim
tarafından idare edilmektedir. 1992’de seçimler yapıldı. Sivil hükümete geçiş
olarak 27 Ağustos 1993 tarihi tespit edildi.
2015 yılında gerçekleştirilen
devlet başkanlığı seçimlerinde Muhammadu Buhari,
görevdeki başkan Goodluck Jonathan'ı
mağlup ederek ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur.
·
No comments:
Post a Comment